Henk Helmantel is de middelste van vijf kinderen en groeide op als kind van een echtpaar dat een eigen kwekerij had. Mede hierdoor voelt Henk Helmantel een sterke verbondenheid met de land- en tuinbouw. Groente en fruit vormen een inspiratiebron voor de stillevens van Henk Helmantel. Het christendom speelt ook een belangrijke rol binnen de familie Helmantel.
Wie over het werk van Gronings kunstenaar Henk Helmantel leest, of iemand anders over zijn werk hoor spreken krijgt vaak te horen: “Realisme” en… “tot in het kleinste detail geschilderd”. Veel mensen hoor je zeggen: het zijn net foto’s.
Wie het voorrecht heeft gehad om het werk van Helmantel in het echt te mogen zien zou wellicht teleurgesteld zijn over het gebrek aan detail. Wat Henk Helmantel op zijn schilderijen doet met, soms, zeer groffe penseelstreken is zeer bijzonder te noemen. Wat hij op zijn schilderijen doet is door middel van een samenspel van lijnen, contrasten, kleuren en licht een wereld tevoorschijn brengen die we niet alleen kunnen zien, maar ook als echt kunnen ervaren. Klik hier om de giclee's van Henk Helmantal te bekijken.
Chinese kom met eieren
STILLEVEN en KERKINTERIEURS van Henk Helmantal
Helmantel schildert vooral stillevens en kerkinterieurs. In z’n stillevens zijn vaak verschillende voorwerpen en etenswaren uitgestald op een tafel die als een horizontale lijn door het doek loopt. Zij zijn zo neergezet dat er een evenwichtige compositie van vormen en kleuren ontstaat, terwijl helder licht van rechts valt. De voorwerpen op het stilleven zijn merendeels oud, gebruikt en soms bijna versleten. Ondanks het gehavende uiterlijk van de dingen vormt het stilleven een beeld dat schoonheid, rust en evenwicht uitstraalt. Helmantel maakt in zijn schilderijen regelmatig gebruik van eenvoudige gebruiksvoorwerpen, een doek, een mes, een houten nap. In tegenstelling tot de stillevensschilders uit De Gouden Eeuw beschikt Henk Helmantel over een eindeloze variatie aan kleuren. Helmantel schildert voorwerpen veelal oude voorwerpen. Zo nu dan gebruikt hij iets hedendaags, wat een goede aanvulling kan zijn op het geheel..
Wie oog in oog staat met een stilleven of kerkinterieur van Helmantel wordt deelgenoot van de wereld van de schilder. Dat gebeurt door de interactie met de voorwerpen die hij gebruikt, en zorgvuldig voor ons heeft uitgestald. We voelen de warmte, het gewicht, we ruiken het zelfs. Zo wordt een stilleven van Helmantel geen optische illusie, maar eerder een synthetische ervaring. Onze ogen tasten de ruwe breekbaarheid van het Romeins glas, onze ogen ruiken de geur van het brood op het bord en proeven de smaak van de rijpe druiven in de schaal. De benadering en keuze van zijn onderwerpen getuigen van een groot respect voor de Schepper en zijn Schepping. Zijn intuïtie voor schoonheid openbaart zich in vele variaties binnen zijn thema’s. Helmantel is een groot sneeuwliefhebber. De spaarzame keren dat er sneeuw ligt gaat Helmantel erop uit om te schetsen waarna hij het uitwerkt tot een schilderij.
LICHT VIRTUOOS
Licht is erg belangrijk voor Henk Helmantel. Henk Helmantel is een lichtvirtuoos, daglicht is uiterst belangrijk. het licht is het leven op zijn schilderijen. De werking van licht en de juiste lichtinval is erg belangrijk in de stillevens van Henk Helmantel. Licht uit het noorden heeft voor een schilder een bijzondere kwaliteit. Hiervan wordt door Henk Helmantel optimaal gebruik gemaakt. Vaak zie je in een schilderij de weerkaatsing van het licht uit het raam van het atelier. Dankzij het koele noorderlicht dat van rechts over de voorwerpen strijkt, glanzen voorwerpen op precies de juiste plekken en krijgen ze de goede vorm. Het licht wat door de noordzijde van zijn Atelier naar binnen valt brengt een spel van licht en schaduw teweeg op ieder object. Maar ook tussen de objecten onderling. Maar het doet veel meer dan contrast aanbrengen. Zijn spel met licht geeft Helmantel de gelegenheid om de mensen iets te laten ervaren van het materiaal waarmee de objecten zijn gemaakt. Hoe voelt het oppervlak aan, ruw, glad, zacht, warm…
COMPOSITIE
De schoonheid van de alledaagse voorwerpen wordt mooi verbeeld door Henk Helmantel. Of het nu gaat om glas, groenten, een pot, doos of fruit. Henk Helmantel is een meester in het bouwen van de juiste compositie. Hij creëert een subtiel samenspel dat elk schilderij spannend en evenwichtig maakt. Wat Helmantel op zijn schilderijen doet is door middel van een samenspel van lijnen, contrasten, kleuren en licht een wereld tevoorschijn brengen die we niet alleen kunnen zien maar ook als kunnen ervaren. Als je goed kijkt naar de schilderijen van Henk Helmantel zie je de schilder terug in de reflectie van de flessen die hij schildert.
Henk Helmantel schildert de interieurs of stillevens niet exact zo als ze zijn, hij voegt er ook iets aan toe. Door bij een object te plaatsen in de context van andere objecten. Ook het contrast tussen de aard van de voorwerpen is erg belangrijk. Sommige objecten zijn eetbaar, andere niet. Sommige breekbaar, kostbaar, goedkoop, andere juist robuust. Een ander zeer belangrijk aspect is het licht… het valt door het raam aan de noordzijde van Helmantel’s atelier naar binnen en brengt een spel van licht en schaduw teweeg op ieder object. ln de wereld van Helmantel is licht het allerbelangrijkste, het brengt contrast aan tussen de objecten en het geeft Helmantel de gelegenheid om mensen iets te laten ervaren van de materialen waarmee de objecten zijn gemaakt.
Het mooie van het maken van een stilleven is dingen naar eigen inzicht kiezen, de dingen rangschikken zodat de zogenaamde levenloze dingen tot leven komen, aldus Helmantel. Bij sommige schilderijen wil Helmantel eenvoud nastreven, maar dit wil niet zeggen dat eenvoud altijd eenvoudig is om te schilderen. Helmantel houdt er van om dingen die niet van waarde zijn in het licht te zetten, bijvoorbeeld een oude kartonnen doos, een rolletje papier, een oud kleed. Zo heb je bijvoorbeeld een grote verscheidenheid in fruit of producten van het land. Uien, peren etc. Door de producten op een bepaalde manier in het licht te zetten lukt het om ze boven zichzelf uit te laten stijgen.
Hoe het allemaal begon
ACADEMIE MINERVA GRONINGEN
Van 1961 tot 1965 bezocht Helmantel de kunstacademie Minerva in Groningen. Hij kwam hier in meer dan één opzicht in een volstrekt andere wereld terecht. De wijze waarop in het gezin Helmantel het geloof in praktijk werd gebracht, de wekelijkse kerkgang en het gereformeerde leven als geheel hadden hem niet, als zovele leeftijdgenoten, van het geloof vervreemd. Het waren belangrijke factoren geweest in Helmantel zijn eigen groei naar de aanvaarding van het christelijk geloof. Dit geloof nu werd van alle kanten aan de academie als overbodig en verjaard verklaard.
Henk Helmantel heeft een liefde voor de oude schilderkunst. Sommige leraren van de kunstacademie Minerva deelden die liefde, anderen wilden met deze traditie radicaal breken. Mondriaan en Malewitch, Karel Appel en Mark Rothko zijn voor Helmanel voorbeelden van kunstenaars die in hun zoektocht naar nieuwe vormen met boeiende resultaten zijn gekomen.
Ondertussen is Helmantel gewoon een schilder van de twintigste en eenentwintigste eeuw. U kunt dat zelf constateren door te kijken en te vergelijken. Helmantel put inspiratie uit het werk van illustere voorgangers, hij mag graag oude voorwerpen met een “verleden” schilderen; zijn werk is gemaakt door een schilder die in de twintigste eeuw zijn opleiding en vorming heeft gehad. Helmantel behoort tot de Noordelijke Figuratieven. Hij is een van de belangrijkste kunstenaars binnen het hedendaagse realisme.
BIJZONDERE OPDRACHT:
Inhuldiging Koningin Beatrix (1980)
Net na de kroning van Koningin Beatrix op 30 april 1980, kreeg Henk Helmantel de opdracht om de inhuldiging in de Nieuwe Kerk van Amsterdam te schilderen. Helmantel was zeer vereerd met de opdracht. Het resulteerde in een prachtig schilderij van een geweldig kerkinterieur gecombineerd met een historische gebeurtenis. In het boek, Henk Helmantel, een leven lang schilderen staat een uitgebreid verhaal van de totstandkoming van dit schilderij. De inhuldiging van Koningin Beatrix is was te zien in het Drents Museum “Henk Helmantel ‘meesterschilder” een grote overzichtstentoonstelling in 2020 en 2021
Waardering in binnen- en buitenland
Henk Helmantel’s werk vindt in brede kringen en internationaal grote waardering. Er zijn dan over de hele wereld musea geweest die het werk van Henk Helmantel hebben getoond. Een hoogtepunt in de jaren 90 was een tentoonstelling in 1997 in Taiwan waar honderd werken uit Helmantel’s eigen collectie in een fraai museum tentoongesteld werden. Voorts waren er tentoonstellingen in de USA, in Duitsland, Tsjechië, Maleisië, Engeland, Frankrijk en Indonesië. In Nederland heeft Henk Helmantel grote solotentoonstellingen gehad in verschillende musea en galeries o.a.het Singermuseum in Laren, het kloostermuseum in Ter Apel, Rembrandthuis Amsterdam, Museum More, Galerie Mokum, het Drents Museum te Assen. De lijst van publicaties en tentoonstellingen zijn eindeloos lang, ze zijn gerangschikt in het Boek van Henk Helmantel, Henk Helmantel, een leven lang schilderen en verzamelen
Verder in het buitenland: o.a. Galerie Miro in Praag, het Museum in Koahsiung in Taiwan, Die grosse Kunstschau in Worpswede , het Hope college in Holland Michigan ( Amerika) en als laatste (2018/9) het Chimei Museum in Tainan, ook in Taiwan.
Eén van de mensen die het werk bijzonder waardeert is de Japanse organist, klavecinist en dirigent Masaki Suzuki. Suzuki is de oprichter en muzikaal leider van het Bach Collegium Japan en treedt wereldwijd op als dirigent van koren en orkesten. Hij gebruikte verschillende schilderijen, waaronder Nieuw Leven, van Henk Helmantel voor de CD covers.
Vanaf 1967 heeft Henk Helmantel zich bezig gehouden met het schilderen van voornamelijk stillevens en interieurs van kerken- en kloosters in West-Europa. Vanaf het begin heeft hij veel geëxposeerd in binnen- en buitenland.
De benadering en keuze van zijn onderwerpen getuigen van een groot respect voor de Schepper en zijn Schepping. Zijn intuïtie voor schoonheid openbaart zich in vele variaties binnen zijn thema’s.
Naast het schilderen van stillevens kwam al snel ook het thema interieur aan de orde. Interieurs van kerken en kloosters inspireerden hem. Eerst in de omgeving, daarna verder in ons land, tot de grote rivieren en vanaf 2000 zwerft hij door bv. Duitsland, Frankrijk, Zweden, Zwitserland en Tsjechië, op zoek naar motieven, meestal uit de Romaanse periode.
Nieuwe werken van Henk Helmantel
Ondanks dat Henk Helmantel tegen de 80 loopt zijn werkdagen van 8 uur in de morgen tot 8 uur 's avonds niet ongewoon. Als in de zomermaanden het licht het toelaat werkt hij soms door tot 10 uur 's avonds. Dit is een ritueel van 6 dagen in de week. Zondags heeft hij een rustdag en gaat hij naar de kerk. Helmantel heeft de laatste jaren veel nieuw werk gemaakt. Enkele voorbeelden zijn hieronder getoond.
